ประคำดีควาย

ประคำดีควาย

ประคำดีควาย เป็นไม้ต้น สูง 10-30 เมตร เปลือกต้นสีน้ำตาลอ่อนอมเทา แตกเป็นร่องลึกตามแนวยาวของลำต้น ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก มีใบย่อยออกสลับกัน 2-4 ใบ รูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง 5-7 ซม. ยาว 10-14 ซม. ปลายใบและโคนใบมน ขอบใบเรียบ แผ่นใบเรียบ สีเขียว ดอกออกที่ปลายกิ่ง ดอกแยกเพศ อยู่ต้นเดียวกัน ออกเป็นช่อที่ปลายยอดดอกสีขาวนวล กลีบดอกมี 5 กลีบ ก้านช่อดอกมีขนปกคลุม ผล รูปทรงกลม ผิวเรียบ หรือมีรอยย่นที่ผลบ้าง ผลสดสีเขียว เมล็ดเดี่ยวสีดำมีเปลือกหุ้ม
สรรพคุณของประคำดีควาย : 
ผลสีดำ นำมาปรุงเป็นยาใช้แก้ไข้ ดับพิษร้อนใน และแก้หืดหอบ นอกจากนี้คนโบราณยังใช้ทำเป็นยาใส่ผมแก้รังแค แก้คันศีรษะ แก้ชันนะตุ และแก้ผมร่วง ซึ่งเป็นที่ยอมรับทั้งจากแพทย์แผนไทยและแผนปัจจุบัน โดยมีวิธีการใช้ง่ายๆ เพียงนำผลคำดีควาย 5 ผล ทุบพอแตก ต้มกับน้ำ 1 ถ้วย (250 ซีซี) นำน้ำสมุนไพรที่เย็นแล้วมาทาหนังศีรษะบริเวณที่เป็น วันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น หรือจะนำมาใช้สระผมก็ได้ ทั้งนี้เพราะผลมะคำดีควายอุดมไปด้วยสารซาโปนินซึ่งมีคุณสมบัติคล้ายสบู่โดยสามารถให้ฟองได้ดี ทำให้มะคำดีควายได้รับฉายาว่าเป็น สบู่ธรรมชาติ
ผลแก่ – แก้ไข้ ดับพิษร้อนภายใน ดับพิษทุกอย่าง แก้ไข้แก้เลือด แก้หอบเนื่องจากปอดชื้น ปอดบวม แก้โรคผิวหนัง แก้พิษตานซาง แก้เสลดสุมฝีอันเปื่อยพัง 
ราก ใช้แก้ริดสีดวงมองคร่อ แก้หืด หรือ ใช้รากผสมในตำรับยาร่วมกับสมุนไพรอื่น ใช้แก้ฝีในท้อง ต้น – แก้ลมคลื่นเหียน เปลือกต้น มีสรรพคุณแก้กระษัย แก้พิษร้อน แก้พิษไข้ หรือ ใช้เปลือกต้นผสมในตำรับยากับสมุนไพรอื่นใช้แก้ฝีหัวคว่ำ ฝีอักเสบ
ดอก ใช้แก้พิษเม็ดผื่นคัน 
เมล็ด ใช้แก้โรคผิวหนัง